Sander Schimmelpenninck over de kansenongelijkheid in ons land

Hoe kan het dat in Nederland de kloof tussen arm en rijk nog steeds bestaat en zelfs groter wordt? In de zesdelige VPRO-serie Sander en de kloof heeft Sander Schimmelpenninck een missie: de vermogens- en kansenongelijkheid in Nederland aan de kaak stellen. Als telg uit een welvarende familie weet hij als geen ander hoeveel mogelijkheden de rijken hebben en vraagt hij zich af of deze economisch welgestelden niet veel meer verantwoordelijkheid zouden moeten nemen voor het algemeen belang. Wat moet er gebeuren om de kloof te dichten? 

Sander en de kloof gaat over de steeds maar groeiende kloof tussen arm en rijk en maakt inzichtelijk welke gevolgen die vermogensongelijkheid heeft voor onze maatschappij. Sander Schimmelpenninck komt uit een vermogend adellijk geslacht en maakt zelf deel uit van de economische elite. Hij kent het leven in deze kringen van binnenuit en kan zich flink ergeren aan hoe het er in de wereld van de allerrijksten aan toegaat. Zij kunnen in Nederland namelijk heel makkelijk kapitaal doorgeven aan hun kinderen, die op hun beurt, zonder er iets voor te hebben gedaan, ook rijk worden én blijven. Is succesvol zijn nog wel een kwestie van hard werken, of gaat het er steeds meer om op welke plek je wieg heeft gestaan?

In Sander en de kloof spreekt Schimmelpenninck de haves & de havenots over hun kansen op de woningmarkt, in het onderwijs en de gezondheidszorg. Hij spiegelt de levens van jongeren die rijk geboren zijn, vastgoedmiljonairs, succesvolle ondernemers en bitcoinmiljonairs aan de levens van ‘gewone’ Nederlanders. Hoe kijken de verpleegkundigen, de huurders, en ploeterende zzp’ers naar de kansen die zij hebben in de huidige maatschappij? Hoeveel kennis hebben zij van het systeem dat hen benadeelt? De mythe dat je van een dubbeltje een kwartje zou kunnen worden, is steeds moeilijker vol te houden.

Aflevering 1: De plek van je wieg

Verreweg het grootste deel van de privévermogens bestaat uit geld waar niet voor gewerkt is, geld dat verkregen is door middel van erfenissen of schenkingen. Sander Schimmelpenninck vraagt zich af hoe eerlijk ‘gelijke kansen’ zijn, wanneer een deel van de mensen een voorsprong krijgt van hun ouders. En hij onderzoekt zijn eigen positie, hoe belangrijk is de plek waar je wieg staat?

Aflevering 2: Een eigen huis

Mensen met vermogens stapten de laatste jaren massaal in ‘de pandjes’ en konden, dankzij de fiscaal vriendelijke behandeling van het rendement, hun vermogen laten groeien. Daarnaast worden kinderen van rijke ouders door middel van een 'jubelton' op voorsprong gezet, terwijl steeds meer starters en huurders zónder financiële hulp geen betaalbare woning meer kunnen vinden. Hoe dichten we deze woonkloof? 

Aflevering 3: Kansen zijn te koop 

Kinderen van ouders met een laag inkomen beginnen op de basisschool al met een achterstand. Een achterstand die niet meer in te halen is gedurende hun schoolcarrière. Ondertussen sturen rijke ouders hun kinderen naar dure privé- en kostscholen, waar een uitzonderlijk onderwijs curriculum wordt gehanteerd. Kunnen vermogenden het succes van hun kinderen op die manier zeker stellen? 

Aflevering 4: Geld werkt harder dan jij 

Het wordt steeds moeilijker om van een dubbeltje een kwartje te worden. Alleen het bezit van talent en intelligentie is onvoldoende; het gaat vooral om de vraag of je de kans krijgt die te benutten. Nu werken steeds minder loont, vraagt Sander zich af of de rijken het écht zelf hebben gedaan. Of hebben ze op op een slimme manier gebruik kunnen maken van het systeem? 

Aflevering 5: Gezond kapitalisme 

Ook in de gezondheidszorg is er een kloof. Rijken lijken betere toegang te hebben tot zorg en ze worden gemiddeld zeven jaar ouder dan de minder gefortuneerden. Hoe zorgen we ervoor dat iedereen kans blijft maken op een gezond leven? 

Aflevering 6: Laat je horen! 

Nu de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt, is er behoefte aan vermogende mensen die zich inzetten voor de maatschappij. Maar waar zijn ze? Sander vraagt zich af waarom er zoveel 'vermogensschaamte' is terwijl er ook verantwoordelijkheid genomen kan worden voor de steeds groeiende ongelijkheid. Hoe kunnen we dit systeem zo inrichten dat het een eerlijk systeem wordt voor iedereen?

Over Sander Schimmelpenninck:

Journalist, opiniemaker en presentator Sander Schimmelpenninck was van 2016 tot en met september 2020 hoofdredacteur van het tijdschrift Quote. Sinds september 2019 is hij columnist van de Volkskrant. Voor de VPRO maakte hij eerder samen met journalist Thomas Erdbrink een special over de Zweedse aanpak rondom het coronavirus: Zweden doen het anders. Schimmelpenninck is mede-eigenaar van mediabedrijf Tonny Media, waarmee hij tal van podcasts produceert.

Sander en de kloof is geproduceerd door CCCP.

Sander en de kloof, zes delen. Wekelijks, vanaf donderdag 20 januari 2022, 21.00 uur, VPRO, NPO 3

[vpro.nl/sanderendekloof]vpro.nl/sanderendekloof #sanderendekloof

Beeld Sander Schimmelpenninck © Eva Roefs