Opgroeien in een ondernemersfamilie

De gedachte dat ondernemerschap in je genen zit, klinkt aantrekkelijk. Sommigen lijken van jongs af aan al ondernemend: ze verkopen limonade op straat, nemen initiatief, durven risico’s te nemen. Toch is het moeilijk te bewijzen dat er daadwerkelijk een genetische component schuilgaat achter zakelijk succes. Persoonlijkheidskenmerken zoals ambitie en doorzettingsvermogen hebben weliswaar een erfelijke basis, maar worden minstens zo sterk gevormd door opvoeding, ervaringen en sociale omgeving.

Wie opgroeit in een gezin waar ondernemen vanzelfsprekend is, leert van dichtbij wat het betekent om risico’s te nemen, beslissingen te maken en door te zetten als het tegenzit. De gesprekken aan tafel gaan vaak over klanten, leveranciers of kansen in de markt. Die blootstelling op jonge leeftijd vormt onbewust een referentiekader: ondernemen is niet eng, maar normaal. Dat maakt de stap naar zelfstandigheid kleiner, maar het betekent niet dat anderen die stap niet kunnen zetten.

De kracht van het voorbeeld

Cijfers van het CBS laten zien dat Nederland in 2020 ruim 285.000 familiebedrijven telde. Daarmee is bijna driekwart van de ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf in zekere zin familiegebonden. Dat wil zeggen dat de leiding of het eigendom binnen de familie blijft, vaak al meerdere generaties lang. Volgens onderzoekers van het Tilburg Instituut voor Familiebedrijven (TIFB) speelt daarbij niet alleen financiële continuïteit een rol, maar ook cultuur en identiteit. Familiebedrijven dragen waarden over, niet alleen winstmodellen.

Het voordeel van opgroeien in zo’n context is evident: kinderen uit ondernemersgezinnen zien hoe je een bedrijf runt, welke verantwoordelijkheden daarbij komen kijken en wat doorzetten in de praktijk betekent. Ze bouwen onbewust sociaal kapitaal op - logisch, je beschikt gelijk over een netwerk, en krijgt kennis en een realistisch beeld van ondernemerschap mee. Toch betekent dat niet dat wie buiten dat milieu opgroeit, kansloos is. Integendeel: steeds meer succesvolle ondernemers zijn juist ‘first generation’. Zij bouwen hun netwerk zelf op, leren via mentors of communities, en ontwikkelen een frisse blik die niet wordt begrensd door familietradities.

Ondernemen zonder ondernemersfamilie

Wie geen ondernemers in de familie heeft, start met andere bagage. Dat hoeft alleen geen nadeel te zijn. Het betekent vooral dat je bewuster moet leren en bouwen. Veel eerste generatie ondernemers vinden hun inspiratie in rolmodellen buiten de familie: docenten, werkgevers of succesvolle ondernemers uit hun omgeving. Ze leren door te observeren, cursussen te volgen en bewust risico’s te nemen.

Volgens het lectoraat Familiebedrijven van Windesheim is motivatie een doorslaggevende factor bij ondernemerschap. Familiecontext kan kansen scheppen, maar intrinsieke drang en veerkracht bepalen de richting. Wie ondernemerschap ziet als een vak, niet als een erfstuk, ontwikkelt vaardigheden die minstens zo waardevol zijn als overgeleerde patronen: kritisch denken, flexibel plannen en voortdurend bijsturen.

Een bijkomend voordeel van een niet-ondernemende achtergrond is onafhankelijkheid. Er is geen familie-erfenis om te verdedigen, geen vaste koers die gevolgd moet worden. Geen Succession-praktijken. Dat schept ruimte voor innovatie en heruitvinding, kwaliteiten die juist in moderne markten onmisbaar zijn. Denk aan ondernemers die vanuit een nieuwe technologie of maatschappelijke behoefte starten, zonder dat ze ooit in een ‘familiezaak’ hebben gestaan.

Wat je stamboom wél zegt

Je afkomst zegt iets over je startpositie, maar niet over je eindbestemming. Ondernemers die uit een ondernemersfamilie komen, profiteren vaak van een voorsprong in kennis, netwerk en mentaliteit. Maar ondernemerschap is geen erfelijke titel; het is een houding. Wie zijn of haar stamboom begrijpt, kan er lessen uithalen: wat werkte vroeger, welke waarden blijven relevant, en welke overtuigingen mogen overboord?

Je familiegeschiedenis is daarmee geen blauwdruk, maar een spiegel. Of je nu voortbouwt op een lijn van generaties of als eerste de stap zet — het is uiteindelijk je eigen visie, lef en leervermogen die bepalen hoe ver je komt.