Hoe zet jij je vanuit je baan in voor een leefbare aarde in de toekomst?

Tekst: Marnix Kluiters en Mark Siegenbeek van Heukelom

Veel werknemers willen graag een bijdrage leveren aan een duurzamere wereld. Onze stellige overtuiging is dat je geen formeel leider in een organisatie hoeft te zijn om zo’n duurzame ambitie te hebben en duurzaam leiderschap te tonen. Dat kan op allerlei niveaus: hoe ben je een duurzame leider van je eigen leven, hoe kun je een informele leider zijn rondom duurzaamheid als professional in je werk, hoe geef je duurzaam leiding aan je medewerkers in de rol van manager, hoe versnel je duurzame initiatieven in je organisatie vanuit een positie in het middenmanagement, en tot slot: hoe leid je als eindverantwoordelijke de transformatie naar een duurzame organisatie? Op al die niveaus is duurzaam leiderschap van belang om een bijdrage te leveren aan de transformatie naar een duurzame samenleving.

Als jij duurzame ambitie hebt dan is de kans groot dat je je, bewust of onbewust, voor twee vragen rondom het thema duurzaamheid gesteld ziet. De eerste vraag is: ‘Kan ik iets doen om duurzaamheid te bevorderen?’, en de tweede vraag, die daaruit volgt: ‘Zo ja, wat kan ik dan het beste doen om dat te bereiken?’ Helaas stranden veel discussies bij die eerste vraag met een té stellig ‘ja’ of ‘nee’. In het nee-kamp wordt geroepen dat je in je eentje nietig bent en geen verschil kunt maken. Of er wordt gewezen naar andere partijen met meer macht die het maar moeten oplossen, zoals ‘de overheid’ of ‘het bedrijfsleven’. Wij noemen die omtrekkende bewegingen ‘verantwoordelijkheidsverstoppertje’. Je loopt als individu en als organisatie weg voor de verantwoordelijkheid die je wel zou kunnen nemen. 

Ook het ja-kamp gaat vaak kort door de bocht. Met een ‘ja’ komen meestal gesimplificeerde antwoorden over wat je dan zou moeten doen: ‘Je moet minder vliegen’, of: ‘Stop met plastic gebruiken’. Zo’n eenzijdig advies is meestal niet het meest passend voor wie iets met duurzaamheid wil doen. Het verschilt per persoon waar iemands invloed zit en dus ook hoe diegene de grootste positieve impact kan maken. 

Wij kijken daar anders naar. De antwoorden die wij geven op deze twee vragen voeren terug naar een van de eerste lessen uit de leiderschapsmaterie. Die les is dat je invloed groeit als je je focust op zaken waar je daadwerkelijk invloed op hebt. Er wordt in dat kader onderscheid gemaakt tussen de cirkel van invloed en de cirkel van betrokkenheid. Klagen over het weer, hopen dat je op je werk eindelijk eens een compliment krijgt of commentaar leveren op hoe je collega’s hun werk doen, zijn voorbeelden van activiteiten in de cirkel van betrokkenheid: je kunt er enorm veel tijd en energie aan besteden, maar het maakt weinig verschil. Klagen, hopen en commentaar leveren zetten vaak weinig zoden aan de dijk. Lastiger is het om te zien dat grote zaken zoals ‘de economie’, ‘de politiek’ en ‘het milieu’ ook gebieden in de cirkel van betrokkenheid zijn. Je kunt als individu nog zoveel geld uitgeven in een poging de economie op gang te brengen, je kunt nog zulke interessante gesprekken over de beslommeringen in Den Haag voeren met je vrienden en je kunt nog zo goed je afval scheiden, maar uiteindelijk bepaal jij niet of de economie gezond is, de politiek verstandige beslissingen neemt en het milieu zich goed ontwikkelt. 

De grote les is dat je geen invloed hebt op dit soort uitkomsten, maar dat je wél altijd invloed hebt op hoe jij handelt op al die gebieden. Wat altijd in je cirkel van invloed zit is je eigen gedrag. Je kunt zelf kiezen om het weerbericht te bekijken en je daarnaar te kleden. Je kunt zelf besluiten om nog harder te werken voor je werkgever en/of simpelweg een keer om een compliment te vragen. Je kunt zelf besluiten om effectiever te werken dan je collega’s en vervolgens te accepteren dat ze anders zijn, óf hun te vragen of ze openstaan voor feedback. Denken vanuit de cirkel van invloed spreekt je volop aan op je vermogen om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor je leven, het geeft je enorm veel handelingsperspectief binnen je invloedssfeer én het helpt je om dingen los te laten waar je toch geen invloed op hebt. Je gaat verstandig om met je persoonlijke financiën, je zorgt dat je altijd je politieke stem uitbrengt als dat mag en je scheidt keurig je afval. Tegelijkertijd probeer je je niet al te druk te maken over hoe de economie, de politiek en het milieu zich ontwikkelen als je daar verder vanuit de rollen die je in de maatschappij bekleedt weinig invloed op hebt.

De cirkels van invloed en betrokkenheid

Hoe duurzaam we nu en in de toekomst omgaan met de aarde en met elkaar is voor jou als individu dus ook een gevalletje ‘cirkel van betrokkenheid’. Maar je eigen gedrag ten aanzien van duurzaamheid ligt wél volop binnen je cirkel van invloed. Vanuit de leiderschapstheorie is de vraag of je iets kunt doen om duurzaamheid te bevorderen dus eigenlijk ‘nee’ en ‘ja’ tegelijkertijd. Nee, je kunt waarschijnlijk niet eigenhandig de wereld duurzamer maken. Maar ja, je kunt wel altijd je eigen gedrag zo kiezen dat de kans dat je een bijdrage levert aan een duurzamere wereld zo groot mogelijk is. 

Jij gaat er niet over hoe de wereld er in 2050 of 2100 uitziet, maar je kunt je gedrag wel zo kiezen dat de kans zo groot mogelijk is dat wie dan leeft – wellicht je (klein)kinderen – een zo leefbaar mogelijke aarde van ons krijgt. Het doel van ons nieuwe boek is dus om mensen volop te inspireren en te motiveren om dingen te gaan doen vanuit hun cirkel van invloed die een zo groot mogelijke bijdrage zullen leveren aan het versnellen van de transitie naar een duurzamere wereld. Doe je mee?

Dit is een artikel uit Baaz 1.2024. Lees hem nu digitaal: Baaz 1.2024!