COEN-enquête 2025: voorzichtige groei

Dat blijkt uit de nieuwste editie van de Conjunctuurenquête Nederland (COEN), het gezamenlijke onderzoek van CBS, KVK, EIB, MKB-Nederland en VNO-NCW. De cijfers laten zien dat ondernemers voorzichtig positiever worden over de nabije toekomst, maar ook dat structurele knelpunten - vooral het tekort aan personeel - opnieuw stevig voelbaar zijn.

Vertrouwen keert langzaam terug

Het ondernemersvertrouwen is een indicator die meet hoe bedrijven terugkijken op de afgelopen maanden en wat ze verwachten voor de komende periode. Waar 2024 werd gekenmerkt door grillige energieprijzen en zwakke internationale handel, lijkt 2025 zich te stabiliseren. Toch overheerst nog altijd voorzichtigheid. Ondernemers verwachten gemiddeld genomen een lichte verbetering van hun orderpositie en zien ruimte voor beperkte prijsverhogingen, maar blijven terughoudend met investeren.

De verbeterde stemming komt vooral uit sectoren die traditioneel snel reageren op conjunctuurveranderingen. Zo trekken vervoer en opslag en de groothandel licht aan, mede doordat de wereldhandel weer wat vaart krijgt. De zakelijke dienstverlening en de ICT-sector blijven positief, gedreven door digitaliseringsprojecten en groeiende vraag naar automatisering. Minder goed nieuws komt uit de horeca en de landbouw, waar stijgende kosten en margedruk zwaar blijven wegen.

De arbeidsmarkt blijft de grootste uitdaging

Na een korte periode van afkoeling in 2024 is het tekort aan personeel opnieuw de grootste rem op groei. Volgens de COEN-enquête ziet ruim een derde van de ondernemers de krapte als belangrijkste belemmering – een stijging ten opzichte van eerdere kwartalen. Vooral in de bouw, techniek en dienstverlening is de zoektocht naar gekwalificeerd personeel nijpend.

Dat heeft directe gevolgen voor de productiviteit en groeiplannen. Veel ondernemers geven aan dat opdrachten of projecten worden uitgesteld omdat er simpelweg te weinig mensen zijn. Tegelijk groeit het besef dat automatisering, scholing en procesoptimalisatie structurele antwoorden bieden op die krapte. Bedrijven die investeren in efficiëntere processen, interne opleiding of digitalisering blijken beter bestand tegen de personeelsdruk.

Prijzen, winst en investeringen onder de loep

Ondernemers verwachten dat de verkoopprijzen in de komende maanden stijgen – gemiddeld met zo’n 10%. Dat geeft lucht aan de marges, al weegt de inflatie nog altijd op de inkoopkant. De winstverwachting blijft per saldo gematigd negatief: vooral in de horeca en de landbouw kampt men met hogere kosten en lagere afzet. Toch zijn er tekenen van herstel, vooral bij bedrijven die erin slagen hun prijsstrategie aan te passen aan de hogere kostendruk.

Wat investeringen betreft, blijft het beeld verdeeld. Aan het begin van het jaar waren ondernemers iets optimistischer, maar veel plannen werden later in 2025 getemporiseerd of gefaseerd. De hogere rente, onzekerheid over orderinstroom en aanhoudende loonstijgingen zetten een rem op grote uitgaven. Daar staat tegenover dat investeringen in digitalisering, automatisering en verduurzaming relatief goed standhouden – juist omdat ze helpen om personeelsschaarste te compenseren en de efficiëntie te verhogen.

Lessen voor ondernemers

De COEN-enquête van 2025 leert dat groei mogelijk blijft, maar alleen voor wie strategisch anticipeert. Ondernemers die de afgelopen jaren overleefden door vooral te snijden in kosten, zullen nu opnieuw moeten investeren in mensen en processen om de volgende fase in te gaan.

Maak personeelsbeleid structureel. Richt je op behoud van talent door interne doorgroei, scholing en flexibiliteit in taken. Overweeg samenwerkingen met onderwijsinstellingen of regionale opleidingscentra om instroom te versterken.

Zet technologie slim in. Processen digitaliseren of automatiseren is niet alleen een manier om personeel te ontlasten, maar ook om productie- en klantprocessen voorspelbaarder te maken.

Prijs op waarde, niet op kosten. De tijd van louter doorberekenen is voorbij. Bedrijven die hun toegevoegde waarde overtuigend weten te onderbouwen, hebben meer ruimte om marges te beschermen.

Investeer selectief maar consistent. Kleine, gefaseerde investeringen in efficiency en innovatie leveren vaak meer op dan één groot project dat jaren duurt.

Voorzichtig optimisme in COEN-enquête 2025

Alles bij elkaar toont de COEN-enquête 2025 een mkb dat leert omgaan met onzekerheid. De grote schokken zijn uit de markt, de cijfers bewegen weer richting evenwicht, maar de fundamenten van groei blijven kwetsbaar. Ondernemers zien ruimte om te ademen, maar moeten wendbaar blijven – met oog voor personeel, innovatie en waardecreatie.

Het herstel is nog pril, maar het signaal is duidelijk: wie nu bewust investeert in productiviteit en veerkracht, profiteert als de economie in 2026 verder aantrekt.