KVK: 2023 omslagjaar in ondernemerschap, economie koelt af

In absolute cijfers stijgt het aantal in het Handelsregister ingeschreven ondernemingen overigens nog wel. Op 1 januari 2024 waren het er 2.522.782, een jaar eerder 2.395.231, een stijging van 5%. Daarbij valt op dat het aandeel zzp’ers toeneemt: 66,7% bij de start van 2023, 68,1% een jaar later.

Joris Knoben, hoogleraar Strategie en Ondernemerschap aan de Tilburg School of Economics and Management: ‘Het aantal bedrijven blijft toenemen, maar de groei vlakt wel duidelijk af. Met name de stijging van het aantal stoppers is opvallend. Al met al zijn dit duidelijke signalen van een afkoelende economie.’

Faillissementen

Het aantal faillissementen nam in 2023 sterk toe. In 2022 waren er ongeveer 2.000 faillissementen, afgelopen jaar ruim 3.300, een toename van 64%. Deze toename is beduidend sterker dan die in 2022 (21%). De stijging was het sterkst in de Detailhandel (+159%), Cultuur, sport en recreatie (+114%) en Horeca (+101%). Anderzijds waren er in de sector Detailhandel ook veel starters.

‘Het aantal faillissementen keert terug tot het niveau van voor de coronaperiode’, signaleert Knoben. ‘De noodzaak om coronasteun en uitgestelde belastingen terug te betalen doet steeds meer bedrijven de das om. Deze groei aan faillissementen, met name in de door corona hard geraakte sectoren, wordt eigenlijk al een tijd verwacht.’

Gezondheidszorg, Horeca en Bouwnijverheid vallen op

De grootste dynamiek zit in de sectoren Gezondheidszorg, Horeca en in de Bouwnijverheid. De Gezondheidszorg springt eruit, met de grootste daling van het percentage starters (- 17%) en tegelijk de sterkste toename van het percentage stoppers, 21%, ten opzichte van 2022.

‘Deze ontwikkelingen in de zorg zouden gerelateerd kunnen zijn aan de groeiende aandacht voor de negatieve effecten van (schijn)zelfstandigen in de zorg’, zegt Knoben hierover. ‘Kabinet en brancheorganisaties hebben concrete afspraken gemaakt om de inhuur van zzp’ers in de zorg te beteugelen. Het zou logisch zijn als daardoor het aantal starters afneemt en er de nodige zzp’ers stoppen.’

Dat de sector Horeca het niet gemakkelijk heeft, blijkt uit de bedrijvendynamiek over 2023 opnieuw. Er is ten opzichte van 2022 een toename van het aantal stoppers met 15% en de sector kampt met een hoger dan gemiddeld aantal faillissementen.

Knoben: ‘Bedrijven in de horeca hebben het lastig. De concurrentie is groot, niet alleen met andere horecabedrijven maar ook van bezorgdiensten en supermarkten. Daardoor is het vaak lastig om de prijzen te verhogen terwijl de kosten zoals huren, salarissen en energie, wel oplopen. De marges staan daardoor onder druk en dus vallen er relatief veel bedrijven uit.’

De Bouwnijverheid tenslotte kende in het afgelopen jaar een uittocht, er is vergeleken met 2022 geen toename van het aantal starters maar wel een forse stijging van het aantal stoppers, met 19%.

‘De bouw lijkt last te hebben van beperkingen in de nieuwbouw. De vraag naar nieuwe huizen is enorm maar vanwege vergunningsproblemen en kostenstijgingen wordt er toch maar beperkt gebouwd’, aldus Knoben.